Thiền Định là gì? Ý nghĩa của thiền trong Đạo Phật
Thiền định là gì? Đây là một phương pháp thực hành đã được sử dụng hàng ngàn năm, để đạt được sự bình an nội tâm và cải thiện tinh thần minh mẫn. Với việc thực hành thường xuyên, bạn sẽ dần dần bắt đầu thấy những lợi ích sức khỏe đối với bạn. Cùng đọc bài viết dưới đây của Tamlinh360 để có được trạng thái thiền định sâu nhé!
Thiền định là gì?
Thiền định là một phương pháp tu hành trong Phật giáo nhằm đạt tới sự yên tĩnh và phát triển tâm hồn thông qua chánh niệm. Điều này được thực hiện bằng cách tập trung vào hơi thở để nhận thức rõ ràng về suy nghĩ, hành động và mọi sự kiện xảy ra trong tâm trí và quanh ta.
Qua thiền định, tâm hồn trở thành một cái ao tĩnh lặng không bị xáo trộn hay kích động, và sẵn sàng phản ánh bản chất thực sự của sự vật và hiện tượng. Chúng ta sẽ thấy rõ khía cạnh thật của chúng, khi chúng ẩn chứa dưới kiến thức thông thường và những phiền muộn của ái dục.
Thực hành thiền định đều đặn mang lại các lợi ích sau:
- Đem lại hạnh phúc trong cuộc sống hiện tại.
- Thanh lọc cơ thể và tâm trí.
- Giúp duy trì sức khỏe tốt và tinh thần sáng suốt.
- Giải thoát khỏi phiền não và căng thẳng tinh thần.
Các loại thiền định
Theo các kinh Phật, có ba loại thiền định khác nhau, bao gồm:
Thế gian thiền
Trong thế gian, thiền được chia thành hai loại: “Căn bản vị thiền” và “Căn bản tịnh thiền”. Trong “Căn bản vị thiền”, có tổng cộng 12 phẩm được chia thành ba nhóm: Tứ thiền, Tứ vô lượng và Tứ không. Cụ thể như sau:
| Loại thiền | Mục đích |
| Tứ thiền | Dành cho những người chán cảnh hỗn loạn xã hội hiện nay. |
| Tứ vô lượng | Dành cho những người muốn tích phước lớn. |
| Tứ không | Dành cho những người chán cảnh sắc giới chật hẹp. |
Xuất thế gian thiền
Đó là pháp thiền của Bậc Xuất thế, gồm 4 loại thiền quán:
- Cửu tướng quán
- Bát bối xả quán
- Bát thắng xứ quán
- Thập nhất thiết xứ quán
Trong đạo Phật, tu pháp thiền này có thể dẫn đến cắt đứt ái dục, đoạn trừ phiền não để đạt đến cảnh giới cao hơn.
Xuất thế gian thượng thượng thiền
Đó là pháp tu Thiền cao nhất mà chỉ bậc Đại nhân mới có thể thực hành. Trong Xuất thế gian thượng thượng thiền bao gồm:
| Loại thiền | Mục đích |
| Tự tánh thiền | Quán sát tự tâm mà không cần đối tượng bên ngoài để thiền. |
| Nhất thiết thiền | Đây được xem là lời Phật dạy giúp thực hành Pháp và dạy Pháp cho người khác. |
| Nan thiền | Thiền gian nan, khổ hạnh, thâm diệu và khó tu. |
| Nhất thiết môn thiền | Các pháp Thiền đều bắt nguồn từ môn này. |
| Thiện nhân thiền | Thiền dành cho chúng sinh có đại thiện căn cùng nhau tu tập. |
| Nhất thiết hạnh thiền | Bao gồm tất cả hạnh pháp của đại thừa. |
| Trừ não thiền | Diệt trừ phiền não và khổ đau. |
| Thử thế tha thế lạc thiền | Làm cho chúng sinh an lạc trong hiện tại và tương lai. |
| Thanh tịnh tịnh thiền | Trừ hoàn toàn nghiệp và chứng được tịnh báo đại bồ đề. |
Kỹ thuật thiền định cơ bản
Trước khi bắt đầu thực hành thiền, bạn cần tìm một nơi yên tĩnh để không bị quấy rầy. Căn phòng bạn luyện tập không được quá tối cũng không quá sáng, không quá nóng cũng không quá lạnh.
Tư thế ngồi thiền chuẩn
Có nhiều tư thế khác nhau để ngồi thiền định. Truyền thống chỉ sử dụng tư thế hoa sen hoặc tư thế bán hoa sen. Nếu bạn không linh hoạt, bạn có thể ngồi trên ghế để luyện tập thiền.
Trước tiên, hãy ngồi trên một chiếc đệm dày và tròn, trong tư thế hoa sen hoặc tư thế bán hoa sen. Đệm này sẽ giúp nâng hông và đặt đầu gối chắc chắn xuống sàn. Điều này giúp tư thế thiền ổn định và thoải mái hơn. Bên cạnh đó, hãy đặt một tấm thảm chữ nhật dưới vùng đùi, đầu gối và chân.
Đối với tư thế bán hoa sen, đặt hai chân lên đùi đối diện và để chân còn lại chạm sàn dưới đùi còn lại. Đối với tư thế hoa sen (biểu tượng Phật giáo), đặt từng chân lên đùi đối diện sao cho ngón chân nằm trên đường bên ngoài đùi. Quan trọng là “đẩy” bầu trời lên trên đầu và đặt đầu gối chạm sàn.
Nếu tư thế này khó chịu, bạn có thể sử dụng ghế ngồi thiền. Tuy nhiên, hãy tránh sử dụng ghế có tựa lưng.
Điều quan trọng là giữ cho cơ thể thẳng và cân bằng, không nghiêng về phía nào, không tiến hay lùi.
Đặt đầu và cổ trong khi thiền
Dù bạn chọn tư thế nào, hãy đảm bảo lưng và cổ thẳng. Hãy kéo cằm xuống một chút để cổ thẳng và “đẩy bầu trời” lên đỉnh đầu.
Đừng căng thẳng hoặc quá thoải mái khi làm điều này. Tìm sự cân bằng trong tư thế và giữ miệng khép lại suốt quá trình thiền định. Răng chạm vào nhau và lưỡi nằm trên miệng, phía sau răng.
Đôi mắt trong khi thiền
Theo truyền thống Phật giáo, đôi mắt được giữ mở trong suốt quá trình thiền định. Điều này giúp ngăn ngừa mơ mộng hoặc buồn ngủ. Nếu không có gì đặc biệt để tập trung vào, hãy hướng ánh nhìn khoảng một mét trước mặt bạn trên sàn nhà.
Đôi mắt sẽ tự nhiên nghỉ ngơi ở vị trí nửa mở và nửa đóng. Hãy ngồi đối diện một bức tường để tránh bị xao lạc bởi sự di chuyển bên ngoài.
Vị trí bàn tay trong thiền định
Vị trí bàn tay được gọi là Mudra vũ trụ hoặc Hokkaijoin trong tiếng Nhật. Đầu tiên, đặt tay trái lên tay phải và lòng bàn tay hướng lên trời.
Tiếp theo, tạo hình bầu dục bằng cách chạm ngón tay cái của tay phải vào đầu ngón tay cái của tay trái, tạo thành một đường thẳng. Đầu ngón tay cái của cả hai bàn tay nhẹ nhàng chạm vào nhau. Các cổ tay nghỉ trên đùi và cạnh bàn tay nghỉ trên bụng. Giữ vai thư giãn.
Tư thế này có hai lợi ích. Thứ nhất, hình dạng của bàn tay đại diện cho sự cân bằng của tâm trí. Mudra có ý nghĩa là “vượt qua hai khía cạnh”. Thứ hai, nếu tâm trí bị lạc khi bạn đang thiền, hình dạng bầu dục này sẽ bị méo mó. Điều này có thể là dấu hiệu rằng có điều gì đó không ổn và giáo viên có thể giúp bạn điều chỉnh.
Hơi thở khi thiền
Hơi thở là một phần quan trọng trong thiền định và là một phần cơ bản của việc luyện tập thiền. Hít thở đúng chỉ có thể đạt được thông qua tư thế đúng. Trong quá trình thiền, hãy thở nhẹ nhàng qua mũi và giữ miệng kín lại.
Hãy cố gắng thiết lập một nhịp điệu tự nhiên, bình tĩnh, dài và sâu. Hãy nhớ rằng, không cần kiểm soát hơi thở mà để nó tự nhiên.
Chúng ta chỉ cần quan sát hơi thở chứ không phải kiểm soát nó. Hơi thở trong thiền cũng giống như trong võ thuật, có thể so sánh với tiếng kêu của con bò hay tiếng gầm của con hổ.
Trạng thái tâm trí trong khi thiền
Tâm trí cũng là một yếu tố quan trọng trong việc thực hành thiền. Trạng thái tâm trí tự nhiên xuất hiện khi ta tập trung sâu vào tư thế và hơi thở. Trong quá trình thiền, thường xuất hiện hình ảnh, ý tưởng và cảm xúc trên bề mặt tâm trí.
Đừng theo đuổi hoặc đối đầu với chúng. Càng cố gắng loại bỏ chúng, ta lại càng chú ý nhiều và chúng càng trở nên mạnh mẽ hơn. Hãy để chúng tự nhiên hiện diện, quan sát và rồi tiếp tục trôi qua như những đám mây trên bầu trời.
Phân biệt thiền định và thiền chánh niệm
Thiền định và thiền chánh niệm là hai phương pháp thiền khác nhau. Cụ thể như sau:
| Thiền định | Thiền chánh niệm |
| Nhấn mạnh quan sát và duy trì ở một đối tượng duy nhất để tập trung tâm trí. | Nhấn mạnh ở việc quan sát, chú tâm với những gì xảy ra trong hiện tại. |
Cách thiền định trong Phật giáo
Cách thiền đúng sẽ phụ thuộc vào loại thiền bạn chọn để thực hành, nhưng có một số lời khuyên chung có thể giúp bạn bắt đầu:
- Tìm một không gian yên tĩnh và thoải mái.
- Dành thời gian cụ thể mỗi ngày để thiền.
- Ngồi khoanh chân và tập trung sự chú ý của bạn vào hơi thở hoặc một hình ảnh nào đó. Hãy ghim chúng lại để quan sát và suy ngẫm.
- Tránh bị phiền nhiễu và cố gắng tập trung.
- Đừng lo lắng nếu tâm trí của bạn bắt đầu “hỗn loạn” khi mới bắt đầu thực hành thiền định. Chỉ cần bạn cố gắng tập trung trở lại với hơi thở hoặc đối tượng thiền của bạn. Dần dần, bạn sẽ tập trung hơn ở những lần thiền sau.
Trên đây là thông tin mà Tâm Linh 360 chia sẻ để bạn biết được thiền định là gì cũng như là cách thiền định trong Phật giáo. Mong rằng, những nội dung trên sẽ giúp ích trong quá trình tìm hiểu, học tập cũng như là thực hành thiền của quý Phật tử.
