Chùa Phật Tích – Di sản văn hóa độc đáo của huyện Tiên Du

Chùa Phật Tích tọa lạc tại huyện Tiên Du, là một bảo vật quốc với kiến trúc linh thiêng. Du khách thường tham gia vào tour để khám phá nét đẹp của ngôi chùa này. Ngoài ra, bạn cũng có thể tham gia vào lễ hội Hoa Mẫu Đơn, tạo nên một trải nghiệm du lịch đầy tâm linh và sự bình yên. Nếu như mọi người muốn hiểu rõ hơn về nó thì đừng quên đọc bài viết sau của https://tamlinh360.com/ nhé!

Giới thiệu về chùa Phật Tích

Chùa Phật Tích thuộc xã Phật Tích, nơi diễn ra cuộc gặp gỡ giữa Phật giáo Ấn Độ và tín ngưỡng dân gian cổ Việt Nam. Trên cơ sở này, trung tâm Phật giáo đầu tiên của cả nước được hình thành (trung tâm Dâu – Luy Lâu). 

Theo các tài liệu cổ, chùa Phật Tích được xây dựng vào năm Thái Bình thứ 4 (1057) với nhiều tòa hoành phi, tòa dọc. Năm 1066, vua Lý Thánh Tông cho xây tháp cao. Sau khi tháp đổ, người ta phát hiện ra tượng Phật A Di Đà bằng đá xanh nguyên khối được dát vàng. 

Để ghi nhận sự xuất hiện kỳ diệu của bức tượng này, ngôi làng đã đổi tên thành Phật Tích và chuyển nó vào sườn núi.

Chùa Phật Tích là một trong những ngôi chùa có lịch sử lâu đời mang đậm dấu ấn của thời Lý. Chính những di sản văn hóa quý giá này là nguồn sống, là nguồn nhân lực trong hành trình tìm về cội nguồn của dân tộc. Đặc biệt, đây là một trong số những ngôi chùa cổ kính lớn nhất Việt Nam.

Vì vậy, nếu là người quan tâm đến tín ngưỡng cũng như là các tông phái Phật giáo và các giá trị lịch sử truyền thống, chùa Phật Tích sẽ là địa điểm không thể bỏ qua.

Lịch sử chùa Phật Tích được hình thành

Chùa Phật Tích có tự bao giờ? Theo sử sách ghi lại, chùa được xây dựng vào năm Thái Bình thứ 4 tức là năm 1057. Mục đích xây dựng chùa là để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng tâm linh và trao gửi niềm tin của quần chúng nhân dân. 

Ban đầu, chùa được xây dựng với nhiều dãy nhà ngang dọc. Sau đó tại đây vua Lý Thánh Tông cho xây dựng thêm một tháp Linh Quang vào năm 1066.

Về sau, sau khi tháp đổ, người ta mới phát hiện ra rằng có một bức tượng Phật A Di Đà bằng đá xanh nguyên khối dát vàng. 

Dân làng đổi tên thành Phật Tích và chuyển đến sinh sống trên sườn núi trước sự kỳ diệu của tượng Phật. Cho đến nay, dù đã trải qua bao biến thiên thời gian nhưng ngôi chùa vẫn giữ được nhiều nét cổ kính, trầm mặc.

Vẻ đẹp kiến trúc của ngôi chùa

Trải qua bao biến cố lịch sử, chùa Phật Tích đã tiếp tục bảo tồn và tôn tạo nhiều công trình, di vật quý giá.

Nơi thờ cúng chính

Khu thờ chính gồm 7 gian phía trước dùng để tiếp khách, 5 gian thờ Phật, A Di Đà và Tam Thế Phật, 8 gian thờ Tổ và 7 gian thờ Đức Mẹ. 

Bên phải là miếu ghi công công trùng tu, tôn tạo chùa của bà Trần Thị Ngọc Am – phi tần đầu tiên của chúa Trịnh Tráng đã tu hành ở chùa này.

Khu thờ tự mang đậm nét kiến trúc Phật giáo thời Lý với thiết kế “nội công ngoại quốc”, mái chùa cong vút chạm mây, các mảng chạm nổi nổi bật là rồng, hoa sen,…

Tượng Phật A Di Đà

Sở dĩ chùa được đổi tên từ Vạn Phúc thành Phật Tích như ngày nay là do người ta đã phát hiện ra kho báu này sau khi một ngôi tháp trong chùa bị đổ. Tượng Phật A Di Đà bằng đá xanh nguyên khối cao 2,7m hiện được thờ ở thượng điện của chùa. 

Pho tượng được tạc từ thời Lý và là pho tượng Phật cổ nhất Việt Nam được biết đến. Về mặt nghệ thuật, tượng Phật A Di Đà chùa Phật Tích được coi là một pho tượng Phật mẫu mực, một kiệt tác của mỹ thuật Việt Nam và đã được nhân bản 2 phiên bản đặt tại 2 Bảo tàng Lịch sử và Mỹ thuật Việt Nam.

Tượng Phật Lớn – Tượng Phật cao 27m đặt trên đỉnh núi Lan Kha được mô phỏng theo tượng Phật A Di Đà được thờ trong chùa. 

Bức tượng là bức tượng cao nhất ở Đông Nam Á. Từ xa, du khách còn có thể nhìn thấy tượng Phật và bảo tháp linh thiêng trên nền núi non hùng vĩ, tạo nên một khung cảnh yên bình và linh thiêng đến kỳ lạ.

Vườn Tháp

Vườn tháp chùa Phật Tích có hơn 32 ngôi tháp, là nơi lưu giữ xá lợi của các vị trụ trì và nhục thân của Thiền sư Chuyết Chuyết. Hầu hết các mũi tên đều mang tên và niên đại của bảo tháp. 

Trong đó tháp cao nhất là tháp Phổ Quang. Tháp Phổ Quang là công trình kỷ niệm sự hiện diện của ngôi tháp cổ cao hơn 40m do vua Lý xây dựng trước đây. Tháp cao hơn 5m, có 14 tầng cao dần, trên đỉnh tháp là Đại Hồng Chung – chiếc chuông lớn để đánh vào những dịp đặc biệt.

Hàng tượng linh thú

Tượng các con vật ngàn năm được bài trí trong sân chùa, trước sân Tam Bảo. Mười con vật, gồm 5 cặp: cá sấu, ngựa, trâu, voi, sư tử. Mỗi linh thú được miêu tả rất sống động với những tư thế khác nhau và biểu cảm độc đáo. 

Những con vật này gắn liền với cuộc đời của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, mang ý nghĩa bảo vệ và quy y trong Phật pháp. Năm 2017, bộ tượng 10 con giáp chùa Phật Tích được công nhận là bảo vật quốc gia.

Long Trì (Ao Rồng)

Long Trì là một cái ao vuông nhỏ nay đã khô cạn. Sở dĩ gọi là ao Rồng vì dưới đáy ao có thềm đá hình bán nguyệt chạm nổi hai con rồng đặc trưng của thời Lý đang uốn lượn bên những con sóng đang dâng cao. 

Rồng là linh vật biểu tượng Phật giáo thời Lý nên sự xuất hiện của hiện vật rồng ở chùa Phật Tích càng chứng tỏ sự tôn nghiêm, yên bình của vùng đất này.

Điểm hấp dẫn của lễ hội chùa Phật Tích

Không chỉ lưu giữ những di sản vật chất quý giá, chùa Phật Tích còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống, trong đó nổi tiếng nhất là Lễ hội Hoa Mẫu Đơn hay Lễ hội Phật Tích được tổ chức từ tháng 4 đến mùng 5 tháng Giêng.

Hàng năm, hàng vạn du khách thập phương về chùa Phật Tích trong dịp lễ hội này để dâng hương tại các nơi thờ tự và tham gia Đại Pháp hội Từ bi Hòa bình Quốc gia. 

Đến với lễ hội Phật Tích, du khách không chỉ được tìm hiểu về tín ngưỡng mà còn được tham gia các hoạt động biểu diễn văn hóa văn nghệ và các trò chơi dân gian đặc sắc.

Sở dĩ lễ hội có tên là Hoa mẫu đơn là vì sự tích “Từ Thức gặp tiên” năm xưa. Xưa chùa Phật Tích có vườn hoa mẫu đơn rất đẹp. Mỗi độ xuân về, người người đến chùa chiêm bái, ngắm hoa. 

Giáng Hương là một nàng tiên trẻ trên trời, thấy cảnh đẹp nên xuống trần gian dự hội. Cô vô tình làm gãy một cành hoa và bị bắt. Khi ấy có một chàng Từ Thức đến xin cởi áo ra để chuộc tội. 

Từ đó hai người yêu nhau và trở thành vợ chồng. Câu chuyện tình yêu trớ trêu nhưng có phần dang dở vẫn được truyền tụng và yêu thích cho đến tận ngày nay.

Hướng dẫn cách di chuyển đến ngôi chùa Phật Tích

Chùa Phật Tích thuộc huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh, cách Hà Nội 20 km. Chùa tọa lạc trên núi Lan Kha. Để tham quan chùa, bạn có thể lựa chọn nhiều loại phương tiện với các hướng đi sau:

• Di chuyển bằng xe bus: Đây là phương án tiết kiệm nhất. Xuất phát từ bến xe Gia Lâm – Long Biên – Hà Nội, bạn bắt xe buýt số 54 hoặc 203 để có thể di chuyển đến chùa.

• Di chuyển bằng phương tiện cá nhân: Bạn cũng có thể di chuyển bằng xe máy hoặc ô tô riêng để đến thăm chùa Phật Tích để chủ động cho lịch trình của mình. Từ cầu Chương Dương hoặc cầu Vĩnh Tuy, bạn chạy xe ngược quốc lộ 1 rồi chạy thẳng là đến chùa.
• Di chuyển bằng xe khách: Ngoài ra du khách cũng có thể lựa chọn xe khách từ Hà Nội đi Bắc Ninh. Một số nhà xe uy tín khai thác tuyến Hà Nội – Bắc Ninh như: Phúc Xuyên, Thọ Hải, Đức Phúc…

Kinh nghiệm đi chùa Phật Tích cần biết

Khi đi lễ chùa Phật Tích, bạn cần lưu ý một số điểm sau:

• Giữ cái tâm trong sáng hướng thiện. Đi chùa nên cầu bình an, sức khỏe và bình yên cho đất nước.
• Khi đi chùa nên ăn mặc giản dị, lịch sự. Tránh mặc váy, kể cả váy dài. Tuyệt đối không mặc áo hai dây, quần đùi trên đầu gối, quần áo hở hang. Ngoài ra, nên chọn loại giày, dép dễ tháo, dễ xỏ vì khi vào các điện thờ, bạn sẽ phải cởi giày ra.
• Đi nhẹ, nói nhỏ, không chạy nhảy ầm ĩ trong khuôn viên chùa. Khi cúng bạn cũng nên khấn trong lòng, tránh làm ầm ĩ lên.
• Không được tự ý ngắt hoa, bẻ cành, đụng chạm vào các hiện vật đang cất giữ trong chùa.
• Không nhất thiết phải mua lễ thật to, thật nhiều để dâng lên Đức Phật, mà điều quan trọng là lòng thành, có thể chỉ là một ít tiền nhang đèn, đồ lễ, công đức cũng đã có giá trị rồi.
• Vì là chùa Phật giáo nên không được cúng đồ mặn, chỉ được cúng trái cây, chè, bánh chay. Khi dâng lễ, bạn phải tiến hành lễ, xếp hoa vào mâm riêng và đặt vào vị trí theo hướng dẫn của nhà chùa.
• Nên phát nguyện ở nơi thờ Phật, chùa Tam Bảo trước, sau đó đến điện thờ Tổ, Thánh Mẫu và các nơi khác.
• Vào những ngày lễ hội sẽ rất đông người, du khách nên cẩn thận tư trang tránh mất mát, trộm cắp.
• Trên đường vào chùa có rất nhiều hàng quán bán đồ ăn, trái cây, nhang đèn,… Bạn phải hỏi giá thật kỹ, đặc biệt là các dịch vụ viết chữ, xem bói,…

Câu hỏi liên quan đến chùa Phật Tích

Chùa Phật Tích thực sự là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử tồn tại hàng nghìn năm của dân tộc. Du khách đến đây không chỉ để hành hương lễ Phật mà còn để chiêm ngưỡng những giá trị lâu đời của dân tộc. Mời các bạn tham khảo nhiều bài viết trong các số khác của Tâm Linh 360 nhé!