Cách Bày Mâm Cúng Tất Niên – 30 Tết 2026: Chuẩn Phong Tục, Rước Tài Lộc Lễ
Lễ cúng Tất niên là nghi thức tiễn đưa năm cũ, tưởng nhớ tổ tiên và tạ ơn thần linh đã phù hộ suốt năm, cũng là dịp con cháu sum vầy. Tuy nhiên, nhiều gia đình, đặc biệt là người trẻ, thường lo lắng không biết chuẩn bị lễ vật và bày biện sao cho đúng lễ nghi.
Với kinh nghiệm cung cấp dịch vụ mâm cúng hơn 10 năm, hiểu biết lễ vật, quy trình, phong tục chuẩn lễ nghi. Tâm Linh 360 sẽ hướng dẫn chi tiết cách bày mâm cúng Tất Niên giúp đảm bảo sự trang nghiêm, trọn vẹn ý nghĩa rước tài lộc và bình an cho năm 2026.
Mâm cúng Tất niên gồm những gì?
Một mâm cúng Tất niên đầy đủ thể hiện lòng thành kính và sự chu đáo của gia chủ. Tùy văn hóa vùng miền và điều kiện kinh tế, mâm cỗ thịnh soạn hoặc đơn giản. Nhưng mâm cúng phải đảm bảo yếu tố cơ bản, gồm ba nhóm: mâm cơm cúng, hoa quả, và vật phẩm khác.
Mâm cơm cúng tất niên truyền thống
Mâm cổ cúng tất niên mang ý nghĩa sum vầy, đủ đầy. Các món ăn trên mâm cúng thường là những món đặc trưng của ngày Tết, được chế biến công phu, sạch sẽ trước khi dâng lên bàn thờ, thường bao gồm:
- Gà trống luộc: Biểu tượng cho sự khởi đầu tốt đẹp, may mắn. Gà phải là gà trống hoa (mào cờ), được luộc nguyên con, bày theo thế “gà ngậm hoa hồng” hoặc “gà chầu” trang trọng.
- Bánh chưng (hoặc Bánh tét): Tượng trưng cho trời (bánh tét/bánh dày) và đất (bánh chưng), thể hiện lòng biết ơn trời đất, tổ tiên.
- Giò lụa / Giò xào / Chả: Những món ăn nguội truyền thống, thể hiện sự sung túc.
- Các món khác: Tùy vùng miền có thể thêm canh măng miến, nem rán (chả giò), xôi gấc (màu đỏ may mắn), nộm (gỏi) hoặc các món xào…
Với gia đình theo đạo Phật, ăn chay hoặc muốn mâm cúng thanh tịnh, chuẩn bị cỗ chay là lựa chọn phù hợp, vẫn đảm bảo sự trang trọng. Mâm cỗ chay cũng cần tuân thủ nguyên tắc đủ đầy, màu sắc hài hòa và chế biến từ nguyên liệu thanh sạch, tươi mới.
Lễ vật cúng tất niên
Bên cạnh mâm cỗ mặn hoặc chay, các lễ vật cúng tất niên đóng vai trò kết nối tâm linh và hoàn thiện nghi lễ cúng Tất niên. Đây là những vật phẩm không thể thiếu trên bàn thờ, mang ý nghĩa thanh tẩy, mời gọi thần linh và gia tiên về thụ hưởng lễ vật.
Gia chủ cần kiểm tra kỹ lưỡng để không bỏ sót các lễ vật cơ bản sau:
- Hương (Nhang): Vật kết nối âm dương. Nên chọn hương thơm nhẹ, tự nhiên.
- Hoa tươi: Thường dùng hoa cúc vàng, hoa lay ơn, hoa huệ. Tránh dùng hoa giả.
- Mâm ngũ quả: Tượng trưng cho ngũ hành hoặc mong ước “cầu sung vừa đủ xài” (mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài).
- Trầu cau: Tượng trưng cho tình nghĩa, sự gắn bó (thường là 3 lá trầu, 1 quả cau).
- Tiền vàng (Vàng mã): Tùy quan niệm gia đình, thường gồm bộ quần áo, tiền vàng cho gia tiên và thần linh.
- Rượu / Trà: Một đĩa gạo, một đĩa muối, 3 hoặc 5 chén rượu nhỏ, 1 ấm trà nóng.
- Đèn / Nến: Đảm bảo bàn thờ đủ ánh sáng, tạo không khí ấm cúng, trang nghiêm.
Cách bày mâm cúng Tất Niên đúng chuẩn
Sắp xếp lễ vật cúng tất niên cần tuân thủ quy tắc để thể hiện sự trang trọng và đúng ý nghĩa tâm linh.
- Lễ vật chính (ngũ quả, hoa tươi, vàng mã tượng trưng) được đặt trực tiếp trên bàn thờ chính.
- Mâm cúng mặn, chay (cỗ cúng), gia chủ nên đặt ở một chiếc bàn con hoặc bàn thờ phụ, đặt phía dưới bàn thờ chính.
- Bánh chưng hoặc xôi gấc đặt linh hoạt cùng mâm cỗ mặn (bàn phụ), hoặc đặt thẳng lên bàn thờ chính tùy không gian.
- Cách bày gà cúng tất niên chuẩn nhất là đặt gà quay đầu vào phía trong bát hương, với tư thế gà chầu. Tư thế này là gà há miệng, hai chân quỳ phục, hai cánh hơi xòe ra, thể hiện sự cung kính.
Bày cỗ xong, người lớn tuổi thắp hương, đọc văn khấn mời thần linh, gia tiên về dự Tết. Sau đó các thành viên khác lễ vái.
Hướng dẫn cách bày mâm cúng Tất niên chuẩn 3 miền
Tuy ý nghĩa chung giống nhau, cách bày mâm cúng ba miền Bắc – Trung – Nam có nét đặc trưng riêng, phản ánh văn hóa, khẩu vị địa phương. Hiểu rõ khác biệt này giúp gia chủ, nhất là dâu mới hoặc người xa quê, chuẩn bị mâm cỗ phù hợp truyền thống gia đình.
Cách bày mâm cúng Tất niên miền Bắc
Mâm cúng Tất niên của người miền Bắc mang đậm nét truyền thống, trang trọng và tuân thủ các quy tắc bài trí chặt chẽ. Cỗ Tất Niên miền Bắc thường chú trọng sự đủ đầy, tinh tế, với các món ăn được chế biến cầu kỳ. Quy tắc phổ biến là “4 bát 4 đĩa” (tượng trưng tứ trụ, bốn mùa). Cầu kỳ hơn là 6 bát 6 đĩa, hoặc 8 bát 8 đĩa.
- 4 bát (món nước): Canh măng miến (nấu lòng gà hoặc sườn), canh bóng bì thập cẩm, canh mọc nấm, và một loại canh rau củ theo mùa.
- 4 đĩa (món khô): Gà luộc (bày nguyên con), giò lụa, nem rán, và nộm (hoặc dưa hành, thịt đông).
- Cách bài trí: Gà luộc thường được đặt ở vị trí trung tâm, xung quanh là các đĩa và bát sắp xếp đối xứng. Bánh chưng đặt cạnh đĩa gà. Xôi gấc thường được đặt ở vị trí trang trọng.
Cách bày biện này tạo mâm cỗ hài hòa màu sắc, hương vị, thể hiện sự nền nã, chuẩn mực trong văn hóa ẩm thực truyền thống.
Cách bày mâm cúng Tất niên miền Trung
Người miền Trung (đặc biệt là Huế) nổi tiếng tinh tế, cầu kỳ. Điều này thể hiện rõ trong mâm cúng Tất niên với nhiều món ăn chia đĩa nhỏ. Khác miền Bắc, cỗ miền Trung không câu nệ số “bát đĩa” chẵn. Họ chú trọng món ăn phong phú, thể hiện sự hiếu khách, khéo léo của nội trợ.
- Mâm cỗ cúng cuối năm miền trung thường có cả các món cuốn (ram, cuốn) và các món đặc sản địa phương (tré, nem chua, chả bò).
- Các món chính: Gà luộc, thịt heo luộc (hoặc quay), bánh chưng/bánh tét, giò chả.
- Các món được bày vào nhiều đĩa nhỏ, sắp xếp đẹp mắt, hài hòa. Thường có thêm một đĩa dưa món (củ cải, cà rốt, đu đủ ngâm mắm) để ăn kèm chống ngán.
Mâm cúng miền Trung là sự giao thoa giữa sự trang trọng, tỉ mỉ và nét bình dị, đậm đà của ẩm thực địa phương.
Cách bày mâm lễ cúng Tất niên miền Nam
Mâm cúng Tất niên 30 tết miền Nam thể hiện tính hào sảng, phóng khoáng. Mâm cỗ đủ đầy, phong phú, mang ý nghĩa cầu mong may mắn. Người miền Nam không khắt khe “mâm cao cỗ đầy” hay số lượng bát đĩa. Họ tập trung vào các món ăn mang tên may mắn và hợp khẩu vị.
- Canh khổ qua (mướp đắng) nhồi thịt: Với ý nghĩa “khổ qua đi”, mong năm mới suôn sẻ, may mắn sẽ đến.
- Thịt kho hột vịt (kho tàu): Món ăn với trứng tròn, thịt vuông, tượng trưng cho sự vuông tròn, sung túc, ấm no.
- Bánh tét: Thường là bánh tét lá cẩm hoặc bánh tét nhân mặn, đi kèm củ kiệu ngâm chua.
- Các món khác: Gà luộc (thường là gà luộc xé phay trộn gỏi), chả giò (nem rán), gỏi tôm thịt…
Cách bày mâm cúng miền Nam tuy đơn giản hơn nhưng luôn dồi dào, thể hiện mong ước về một năm mới thịnh vượng và sung túc
Quy trình cúng Tất niên đúng chuẩn
Sau khi chuẩn bị đủ lễ vật, thực hiện quy trình cúng đúng thứ tự rất quan trọng. Việc này thể hiện lòng thành và đảm bảo nghi lễ trang nghiêm. Quy trình này bao gồm các bước từ chuẩn bị không gian thờ tự, lên hương, đọc văn khấn cho đến khi hạ lễ thụ lộc.
- Chuẩn bị (Tẩy trần): Trước ngày cúng, bàn thờ phải được lau dọn sạch sẽ (bao sái). Lễ vật đã chuẩn bị được bày trang trọng lên bàn thờ theo thứ tự, vị trí hợp lý.
- Lên hương và khấn vái: Gia chủ tắm rửa sạch sẽ, trang phục chỉnh tề. Thắp đèn/nến để tạo không khí ấm cúng, sau đó thắp 3 nén hương và vái lạy.
- Đọc văn khấn: Gia chủ đọc bài văn khấn Tất niên một cách thành tâm, rõ ràng. Nội dung văn khấn nhằm báo cáo thần linh, thổ địa, gia tiên về năm đã qua. Đồng thời tạ ơn và mời về ăn Tết cùng gia đình.
- Hóa vàng (Sau khi hương tàn): Chờ cho hương tàn (khoảng 2/3 tuần hương). Gia chủ vái lạy xin phép được hạ lễ và hóa vàng mã. Vàng mã được hóa ở nơi sạch sẽ, thoáng đãng, tro được thu gọn.
- Hạ lễ (Thụ lộc): Sau khi hóa vàng, gia chủ hạ mâm cỗ mặn xuống. Cả gia đình cùng quây quần thụ lộc, thưởng thức mâm cỗ Tất niên trong không khí ấm cúng.
Việc tuân thủ đúng các bước này giúp nghi lễ diễn ra suôn sẻ, thể hiện sự tôn kính và kết nối các thế hệ trong gia đình.
Bài văn khấn cúng tất niên – 30 tết Bính Ngọ 2026
Văn khấn tất niên là phần quan trọng nhất trong nghi lễ, là lời thỉnh cầu và báo cáo của gia chủ gửi đến thần linh và tổ tiên
Nam mô a di đà phật!
Nam mô a di đà phật!
Nam mô a di đà phật!
– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
– Con kính lạy HoàngThiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy ngài Kim Niên Đương cai Thái tuế Chí đức Tôn phần.
– Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành Hoàng Chư vị Đại Vương
– Con kính lạy các ngài Ngũ phương, ngũ thổ Long Mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân cùng tất cả các vị Thần linh cai quản ở trong xứ này.
– Con kính lạy Chư gia Cao Tằng TỔ Khảo, Cao Tăng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ……….
Hôm nay là ngày 30 tháng chạp năm……….
Tín chủ (chúng) con là:…………
Ngụ tại:……….
Trước án kính cẩn thưa trình:
Đông tàn sắp hết
Năm kiệt tháng cùng
Xuân tiết gần kề
Minh niên sắp tới.
Hôm nay là ngày 30 tết chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên địa Tôn thần, phụng hiến tổ tiên, truy niệm chư linh. Theo như thường lệ tuệ trừ cáo tế cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật phù hộ cho toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng luôn luôn mạnh khoẻ, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hoà thuận.
Nam mô a di đà phật!
Nam mô a di đà phật!
Nam mô a di đà phật!.
Nhiều gia đình thực hiện nghi lễ rước ông bà kèm vào lễ cúng tất niên chiều 30 tết, bạn có thể tham khảo và khấn kèm văn khấn mời các cụ về ăn tết.
5+ Điều kiêng kỵ khi cúng Tất niên tránh mất lộc
Để buổi lễ được diễn ra trọn vẹn và thể hiện sự tôn trọng tuyệt đối, gia chủ cần ghi nhớ và tránh những điều cấm kỵ trong văn hóa thờ cúng.
- Không nếm thử đồ cúng trước khi dâng lên bàn thờ.
- Không sử dụng hoa quả giả, đồ hộp hay các món ăn đặt sẵn đã nguội lạnh để dâng cúng.
- Không cúng gà chưa luộc chín
- Không để các con vật như chó, mèo lại gần khu vực hành lễ.
- Gia đình không to tiếng, cãi vã, bất hòa trong suốt quá trình diễn ra lễ cúng.
Chú ý những chi tiết nhỏ này thể hiện sự chu đáo, thành tâm của gia chủ. Nó giúp nghi lễ suôn sẻ, mang lại bình an cho gia đình.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Hy vọng với hướng dẫn chi tiết về cách bày mâm cúng Tất niên của Tâm Linh 360, bạn đã có đủ thông tin để thực hiện nghi lễ cuối năm một cách trang trọng và đúng chuẩn. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các nghi lễ tâm linh, và đặt dịch vụ mâm cúng tất niên trọn gói, hãy liên hệ hotline 0559502263 để được tư vấn miễn phí.
