Sự Tích Về Bà Chúa Sơn Trang & 12 Cô Sơn Trang
Một trong những tín ngưỡng độc đáo của nước ta là tục thờ Bà Chúa Sơn Trang; nó đã tồn tại hơn 2000 và mang đậm dấu ấn về sự đoàn kết dân tộc của người Kinh và các dân tộc thiểu số khác. Vậy nên để hiểu rõ việc thờ cúng Chúa Mường, Mẫu Thượng Ngàn,… thì cùng tham khảo bài viết này của tamlinh360.com nhé.
Nguồn gốc hình thành tục thờ Sơn Trang
Thờ Sơn Trang là một truyền thống của người Việt Nam có từ thời Âu Lạc, tức là cách đây khoảng 2000 năm. Cho rằng tục thờ Tứ Phủ chỉ phổ biến sau sự kiện Thánh Mẫu Liễu Hạnh hiện ra cách đây hơn 600 năm, nên không rõ tại sao Cung Sơn Trang vẫn tiếp tục phối thờ theo tín ngưỡng Tứ Phủ trong các đền phủ.
Phối thờ Sơn Trang tại điện thờ Tứ Phủ
Việc thờ Sơn Trang trong cùng một ngôi đền, phủ của tục thờ Tứ Phủ đều thể hiện mạnh mẽ của sự đoàn kết dân tộc trong lịch sử của người Kinh đa số và các dân tộc thiểu số.
Như vậy, các dân tộc Việt Nam đều có chung quyền làm chủ quốc gia Việt Nam và cùng chung tín ngưỡng thờ thánh bởi sau khi phò vua Lê Thắng đánh trận và được phong chức.
Chúa Sơn Trang đều được cung thờ trong phần lớn các đền thờ và phủ. Điện Sơn Trang, đôi khi được gọi là Động Sơn Trang, thường được bài trí với Chúa Sơn Trang và Cô Sơn Trang trong một hang đá. Vậy theo hệ thống Tứ Phủ thì Chúa Sơn Trang có phải là vị Thánh không?
Hiện thân của Mẫu Thượng Ngàn là Chúa Sơn Trang
Triều đình nhà Lê phong Chúa Sơn Trang là “Lê Mại Đại Vương” khi Thánh Mẫu Liễu Hạnh xuất hiện. Từ đó, Mẫu Thượng Ngàn đứng thứ hai trong Tam Tòa Thánh Mẫu chính là Chúa Sơn Trang. Việc thờ Tứ Phủ vì vậy được xem là sự kết hợp hài hòa giữa tín ngưỡng Sơn Trang và thờ Mẫu Liễu Hạnh.
Bà Chúa Sơn Trang là ai?
Tam Tòa Sơn Trang, theo tác giả Đông Âm, ngự tại Cung Sơn Trang (hay Tòa Sơn Trang). sẽ bao gồm:
- Sơn Trang Đệ Nhất: Thanh Sơn Đại Vương Bạch Anh Quản Trưởng Sơn Lâm Công Chúa Lê Mại Đại Vương
- Sơn Trang Đệ Nhị: Diệu Tín Thiền Sư La Bình công chúa.
- Sơn Trang Đệ Tam: Sơn Trang Đệ Tam Diệu Nghĩa Thiền Sư Quế Hoa Công Chúa.
Mẫu Thượng Ngàn cai quản tam thập lục hang động, thập nhị tiên nàng và Bát Bộ Sơn Trang. Sở dĩ gọi là Tam thập lục động Sơn Lâm Sơn Trang vì tòa Sơn Trang chia làm 12 chốn Mán, 12 chốn Mường, 12 chốn man di Thổ tộc. Ngoài ra còn có 82 cửa rừng, 72 cửa biển, Bát Bộ Sơn Trang (8 tướng nam), thập nhị bộ tiên nàng (12 tướng nữ).
Lịch sử các Chúa Mường
Tam vị Chúa Mường có lịch sử được biết đến như sau:
Chúa Đệ Nhất
Chúa Bà Thanh Sơn được tôn kính trên địa phận Tam Đảo, một trong những thánh địa của quốc gia, theo Thanh Sơn Đại Vương Bạch Anh Quản Trưởng Sơn Lâm Công Chúa. Thời vua Hùng Vương, Bà Chúa xuất hiện.
Tương truyền, trong lúc Kinh Đô Bạch Hạc đang bị giặc tấn công, một cô gái núi Tam Đảo bất ngờ hiện ra cùng 3.000 quân Mường đang xuống giải vây cho Kinh Đô. Khi giặc tan thì người con gái đó lui về núi Tam Đảo cùng quân.
Về sau, miếu Bà Chúa được xây dựng dưới chân núi Tam Đảo như một nghĩa cử tri ân của triều đình và nhân dân. Bà Chúa đã cai quản Tam Đảo qua nhiều đời, kể cả thời Bắc thuộc.
Đền được tu bổ dưới đời vua Trần, hiệu ghi Chúa Mường Bạch Anh Quản Trưởng Sơn Lâm Công Chúa; đời hậu Lê Mại Đại Vương. Đền thờ là một trong những Long mạch thần khí của tâm hồn dân tộc.
Chúa Đệ Nhị
Bà Xuân Nương là một người Mường nổi dậy ở vùng Bạch Hạc và là một trong những nữ tướng của Hai Bà Trưng, hiệu là Bạch Hạc Xuân Nương Công Chúa.
Chúa Đệ Tam
Đinh Thị Vân hay còn gọi là Miếng công chúa hay Thác Bờ Công Chúa là tên của Chúa Đệ Tam. Nhờ ngài đã có công nuôi dưỡng vua Lê Thái Tổ cùng quân khởi nghĩa và thác hóa ở thác Bờ ngày nay.
Vua phong Chế Thắng Hòa Diệu Đại Vương làm chúa các vùng như Sơ La, Lai Châu, Hòa Bình, Điện Biên Anh Linh lừng lẫy thiên hạ. Bà Chúa là chúa của Động Mường nói chung và xứ Bản Cánh nói riêng ở Hòa Bình.
Theo các nguồn sử liệu, chúa Mường Đê Nhị và chúa Mường Đê Tam có tên khác biệt, nhưng thông tin này cũng được nhiều người chấp nhận vì các di tích ngày nay chủ yếu là thần thoại.
Chầu Bà Đệ Nhị là đại diện của Mẫu Thượng Ngàn cai quản tam thập lục hang động, thập nhị tiên nàng và Bát Bộ Sơn Trang. Sở dĩ gọi là Tam thập lục động Sơn Lâm Sơn Trang vì tòa Sơn Trang chia làm 12 chốn Mán, 12 chốn Mường, 12 chốn man di Thổ tộc.
Ngoài ra còn có 82 cửa rừng, 72 cửa biển, Bát Bộ Sơn Trang (8 tướng nam), thập nhị bộ tiên nàng (12 tướng nữ).
Tìm hiểu về Bát Bộ Sơn Trang
Vậy Bát Bộ Sơn Trang là ai mà được thờ cúng như thế nào?
Bát Bộ Sơn Trang là ai?
Tương truyền Mẫu Thượng Ngàn lấy chồng là ông họ Đỗ ở Đồng Đăng, sinh ra ông Đỗ Đống, sau ông Đỗ Đống lấy bà Nguyễn Thị Tươi sinh được 8 tướng phù trợ giúp An Dương Vương trước khi hiện linh phù cứu Hai Bà Trưng và các triều đại Lý, Trần, Lê.
Tám vị tướng núi trấn giữ các Lũng, Nương Núi Rừng đó là Đỗ Trinh, Đỗ Triệu, Đỗ Hiệu, Đỗ Trung, Đỗ Bích, Đỗ Trương, Đỗ Cường, Đỗ Dũng.
Bản văn về Bát Bộ Sơn Trang
Ngọc Hoàng có lệnh truyền nay,
Quản cai ngày dày, sơn trí sơn trang.
Quê nhà vốn ở trên Mường
Ở châu An Bá, ở làng Thọ Gia.
Vốn xưa Văn Luyện là cha,
Kết nghĩa giao hòa Mẫu Đặng Thị Tươi.
Bèn sinh ra được tám người,
Thấy đức tài lạ, tốt tươi kì hình.
Tướng cả hiệu là Đỗ Trinh,
Tướng hai Đỗ Bích đặc danh anh tài.
Tướng ba Đỗ Trung kì tài,
Tướng tư Đỗ Triệu nào ai dám nhường.
Tướng năm hiệu là Đỗ Trương
Tướng sáu Đỗ Cường báo ứng thần thông.
Tướng bảy hiệu là Đỗ Công
Tướng tám Đỗ Dũng uy hùng ai đang.
Đã mời tám tướng sơn trang,
12 cô Sơn Trang là những ai?
12 vị thánh hầu Mẫu Thượng Ngàn được gọi là Thập nhị Sơn Trang.
- Cô Cả Núi Dùm;
- Cô Đôi Bắc Lệ;
- Cô Bơ Thượng Ngàn;
- Cô Tư Ỷ La;
- Cô Năm Đồng Tiền;
- Cô Sáu Đồi Ngang;
- Cô Tám Thượng Ngàn;
- Cô Chín thượng ngàn;
- Cô Mười Suối Ngang;
- Cô Mười Một Đồng Nhân;
- Cô Mười Hai Thượng Ngàn;
Quan điểm này cho rằng trong Tứ Phủ Thánh Cô thì 12 cô Sơn Trang không phải thánh cô.
Vì vậy, Mẫu Thượng Ngàn ở Tam Tòa Thánh Mẫu được hiện thân bởi Chúa Sơn Trang, được thờ trong động Sơn Trang.
Lễ vật cúng ban Sơn Trang là gì?
Bạn nên mua các lễ vật cúng sơn trang chay như hương, hoa tươi, quả chín, xôi, chè,… khi đi dâng hương tại các đền, chùa. Khu vực xung quanh Phật điện, là chánh điện và nơi thờ tự, không nên làm lễ mặn.
Chỉ được đặt các lễ ăn chay, tịnh trên hương án chính điện. Chỉ khi nào có lòng thành kính với thầy cúng, thánh, mẹ và chỉ có lễ vật đặt ở bàn thờ, điện thờ thì mới được chấp nhận các lễ mặn như tam sinh (trâu, dê, lợn), gà, lạp xưởng, giò chả.
Cua, ốc, lươn, ớt, chanh và các món ăn ưa thích khác của người Việt Nam được trình bày trên món ăn mặn của mâm sơn trang đẹp. Bất kỳ loại xôi chè được bằng gạo nếp cẩm đều thích hợp cho lễ này.
Như thường lệ, các cá nhân thường mua sắm dựa vào con số 15 khi mua đồ cho lễ mặn cúng núi.
- 15 con ốc, cua,…
- 15 quả ớt, chanh, hoặc đơn giản hơn là 1 quả chia làm 15 miếng…
15 vị được thờ tượng trưng cho con số này tại Ban Sơn Trang (1 Chúa Sơn Trang, 2 người hầu cận và 12 cô Sơn Trang).
Hát văn thỉnh bà Chúa Sơn Trang
Văn khấn bà Chúa Sơn Trang
Đối với những người không thường xuyên đến các đền, miếu thờ tam phủ, bài văn khấn thờ Mẫu Sơn Trang ngắn gọn, dễ nhớ.
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Đức chúa Thượng Ngàn đỉnh thương cao sơn triều mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương ngọc điện hạ.
Con kính lạy Đức Thượng Ngàn chúa tể Mị Nương Quế Hoa công chúa tối tú tối linh, cai quản ba mươi sáu cửa rừng mười hai cửa bể.
Con kính lạy chư Tiên, chư Thánh chư Thần, Bát bộ Sơn trang, thập nhị Tiên Nàng, Thánh cô Thánh cậu, Ngũ hổ Bạch xà Đại tướng.
Hương tử con là…………………….
Ngụ tại………………………..
Nhân tiết…………… Chúng con thân đến phủ chúa trên ngàn, đốt nén tâm hương kính dâng lễ vật, một dạ chí thành, chắp tay khấn nguyện. Cúi xin lượng cả bao dung, thể đức hiếu sinh, phù hộ độ trì cho chúng con cùng cả gia quyến chín tháng đông, ba tháng hè được sức khỏe dồi dào, phúc thọ khang ninh, lộc tài vượng tiến, công việc hanh thông, vạn sự tốt lành.
Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám, phù hộ độ trì.
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Với hy vọng gìn giữ nền văn hóa tâm linh truyền thống hay nhất của người Việt Nam thì tamlinh360 muốn giới thiệu thông tin về Bà Chúa Sơn Trang để các bạn có những mong cầu may mắn, bình an tốt đẹp cho bản thân và mọi người. Mong rằng các bạn sẽ đón nhận và theo dõi trang chủ chúng tôi nhiều hơn để có các tin tức độc đáo nhé.
